اولین خیابان ایران که با چراغ برق روشن شد
تاریخ انتشار: ۱۶ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۵۸۵۳۹۱
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، نخستین خیابانی که در ایران از نعمت روشنایی معابر برخوردار شد، خیابان مجیدی تبریز یا همان مغازههای مجیدالملک بود. اما سوال اینجاست که خیابان مجیدی کجا بود و چرا این خیابان برای این امر مهم انتخاب شد؟
واژه نور و روشنایی، حس آرامش و امنیت را در ذهن انسان متبادر میسازد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
رشد و توسعه شهرنشینی باعث شد روشنایی علاوه بر منازل و اماکن مقدس، در خیابانها نیز اهمیت پیدا کند و چراغهای نفتسوز و گازسوز در خیابانهای شهرهای توسعه یافته، نصب شد. اما آنچه باعث تحولی عظیم و شگرف در روشنایی معابر شهرها شد، کشف انرژی الکتریکی و به دنبال آن اختراع لامپ بود.
بیشتر بخوانید
تراژدی صفوی؛ چگونه محمود افغان جلوی چشم شاه، فرزندانش را سر برید؟در اواخر قرن نوزدهم و به سال ۱۸۲۲ میلادی مقارن با ۱۲۶۳ هجری شمسی، توماس ادیسون نخستین موسسه برق تجاری خود را برای تامین روشنایی در یکی از خیابانهای نیویورک افتتاح کرد.
یک سال پس از آن در حدود سال ۱۲۶۴ شمسی به دستور ناصرالدین شاه قاجار که در اروپا برق را دیده بود، نخستین لامپهای برق، کاخ گلستان و تکیه دولت را در تهران روشن نمود، اما با این وجود، استفاده از لامپ برق جنبهی عمومی پیدا نکرد.
شاید دلیل این مسئله، عدم اقبال عمومی و یا مقاومت عامهی مردم در اثر تبلیغات سوء برخی افراطیون بود که به علت عدم شناخت از این تکنولوژی جدید، آن را عامل کفر و شیطان معرفی میکردند. همین مسئله موجب شد که در سال ۱۲۷۹ هجریشمسی، مظفرالدین شاه دستور روشن ساختن فضای بارگاه امام هشتم را دهد که دلیل آن، بخشیدن جلوهای مذهبی به روشنایی برق بود.
شاید ریشه فرستادن صلوات در هنگام روشن شدن لامپ در همین واقعه نهفته باشد که برای شیطانزدایی! از برق انجام شد و هنوز هم در فرهنگ عامه ما وجود دارد.
به هر صورت باز هم تا چند سال بعد لامپهای برق، خیابانهای عمومی شهرهای ایران را روشن نکرد. با وجود آنکه برخی از منابع، افتتاح نخستین کارخانه برق عمومی را به سال ۱۲۸۴ هجری شمسی در شهر تهران و به حاج امینالضرب منسوب میدانند، اما بر اساس اسناد متقن تاریخی، این شهر اولینهای ایران یعنی تبریز بود که نخستین بار یکی از خیابانهایش با نور چراغ برق روشن شد.
داستان اولین روشنایی معابر ایران
باید گفت که شهر تبریز به واسطه نزدیکی به اروپا، دروازه ورود بسیاری از فناوریهای جدید به کشور بوده است. قاسم خان والی یکی از مشاهیر تبریز و آذربایجان بود که تحصیلات خود را در مدرسهی "سن سیر" پاریس به پایان رسانده بود. قاسم خان کسی بود که بسیاری از اولینهای کشور را در تبریز ایجاد کرد که یکی از مهمترین آنها برق بود. نصرتالله فتحی در کتاب"مجموعه آثار قلمی ثقهالاسلام" مینویسد: "قاسم خان امیر تومان معروف به والی اولین کسی است که قبل از آغاز مشروطه به تبریز چراغ برق آورده و در حوالی مغازههای مجیدالملک نصب کرده بود".
دکتر رضازاده شفق نیز در کتاب "شیخ محمد خیابانی" اضافه میکند: وقتی قاسم خان امیر تومان به آذربایجان فابریک (کارخانه) چراغ الکتریک آورد، در استانبول چراغها را با نفت روشن میکردند.
در واقع نخستین امتیاز کارخانهی برق ایران در سال ۱۲۸۱ هجری شمسی یعنی حتی سه سال قبل از پایتخت کشور، به نام قاسم خان والی صادر شد. این کارخانه برق دایر بود تا اینکه در جریان درگیریها سال ۱۲۸۷، کارخانه برق منهدم شد و از بین رفت.
این حرکت قاسم خان، نخستین تلاش در زمینه تولید، انتقال و توزیع برق برای استفاده عمومی در کشور بود. در حالی که ایجاد روشنایی برق در کاخ گلستان و حرم رضوی جنبه اختصاصی داشت و عموم مردم از این امکانات هیچ سودی نمیبردند. در واقع، این قاسم خان بود که برق را در تبریز به خانهها و خیابانها آورد.
نخستین خیابان ایران که روشنایی برق داشت
بهروز خاماچی در کتاب "شهر من تبریز" مینویسد: کوی حرمخانه یکی از معروفترین و قدیمیترین کوی و برزنهای تبریز است که درب خروجی عمارت عالی قاپو یا شمسالعماره برای حرم شاهی در سمت شمالی آن قرار داشت.
همچنین درب تاریخی باغمیشه، مغازههای مجیدالملک و عمر مغازالاری در آن وجود داشت و امروزه دنباله بازار کفاشان در جهت شرقی از کوی حرمخانه آغاز میشود و پشت عمارت استانداری واقع شده است.
در مغازههای مجیدالملک یا همان کوی حرمخانه چندین کتابخانه، چاپخانه و دفتر روزنامهها، داروخانه شفا، مسجد، باشگاه ورزشی (زورخانه گیو) و ... وجود داشت. میتوان گفت آنچه به عنوان خیابان مجیدی یا مغازههای مجیدالملک از آن یاد شده همان کوی حرمخانه است که امروزه از درب باغمیشه شروع شده و در پشت استانداری آذربایجانشرقی امتداد یافته و وارد بازار کفاشان (باشماخچی بازار) میشود.
چند نکته حائز اهمیت در خصوص این خیابان یا کوی، وجود دارد. در آن زمان کوی حرمخانه دارای اهمیت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مذهبی خاصی بوده است. اهمیت سیاسی حرمخانه به دلیل وجود مرکز سیاسی آن زمان، یعنی عمارت حکومتی دارالسلطنه تبریز بود که ولیعهد قاجار و حاکم آذربایجان، محمدعلی میرزا در آن اقامت داشت. همچنین این مکان، یکی از ورودیهای بازار تاریخی تبریز بود که در زمانه خود بزرگترین و پررونقترین بازار ایران محسوب میشد.
به علاوه به دلیل وجود چاپخانه و کتابخانه و ...، این محل نوعی مرکزیت فرهنگی را نیز دارا بود. مجموعه این عوامل باعث شده بود که این مکان هم محل تجمع مردم عادی باشد و هم پاتوقی برای روشنفکران آن زمانه گردد و همین امر نوعی مرکزیت اجتماعی نیز به محل مذکور بخشیده بود.
اهمیت مذهبی بازار تبریز نیز بر کسی پوشیده نیست به طوری که در خصوص کوی حرمخانه باید گفت که درب دوم کاخ عالی قاپو نیز در این محل قرار داشت که برای ورود عموم مردم بهخصوص در ایام محرم و برگزاری مراسم عزاداری در حضور ولیعهد وقت بود؛ بنابراین جای تعجب نداشت که چنین محلی برای نصب چراغهای روشنایی معابر که نمادی از ترقی و پیشرفت محسوب میشد، انتخاب گردد. با سقوط حکومت قاجار و به دنبال سیلاب سال ۱۳۱۳ هجری شمسی و آتشسوزی عمارت عالی قاپو، کوی حرمخانه ارزش و اعتبار سابق خود را از دست داد، اما در سالهای اخیر شهرداری تبریز نسبت به ساماندهی این کوی و مرمت ابنیه آن اقدام کرده و شرکت توزیع نیروی برق تبریز نیز تاسیسات هوایی شبکه برق را به زمینی تبدیل نموده که گامی مهم در احیای بافت تاریخی این کوی میباشد.
منابع:
- بانکیان تبریزی، محمد اسماعیل (۱۳۸۴)، تاریخ یکصد سال صنعت برق ایران، تهران: انتشارات روابط عمومی و امور بین الملل شرکت توانیر
- بامداد، مهدی (بی تا)، شرح حال رجال ایران، بی جا
- خاماچی، بهروز (۱۳۸۷)، شهر من تبریز، چاپ سوم، تبریز: انتشارات ندای شمس.
- سردارینیا، صمد (۱۳۸۱)، تبریز شهر اولینها، چاپ اول، تبریز: کانون فرهنگ و هنر آذربایجان
- سردارینیا، صمد (۱۳۹۴)، سیری در تاریخ آذربایجان، چاپ پنجم، تبریز: نشر اختر.
- شفیعی فسقندیس، اکتای (۱۳۹۳)، تبریز مهد تمدن، چاپ دوم، تبریز: نشر اختر.
- فتحی، نصرتالله (بی تا)، مجموعه آثار قلمی ثقهالاسلام، بی جا
- فتحی، نصرتالله (۱۳۰۴)، شیخ محمد خیابانی، برلین
منبع: فارس
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: روشنایی معابر اختراع لامپ توماس ادیسون تاریخ ایران روشنایی معابر خیابان ها هجری شمسی قاسم خان چراغ ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۵۸۵۳۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
روز پر اتفاق اتاق تبریز در نمایشگاه ایران اکسپو
جام جم آنلاین آذربایجان شرقی: استان آذربایجان شرقی و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز در سومین روز از ششمین نمایشگاه بینالمللی توانمندیهای صادراتی ایران، ایران اکسپو ۲۰۲۴، رویدادهای مهم و متنوعی را پشت سر گذاشتند.
با حضور احمد وحیدی، وزیر کشور، مالک رحمتی، استاندار آذربایجان شرقی، یونس ژائله، رئیس اتاق تبریز و مقامات اقتصادی از کشور سوریه، تفاهمنامههای همکاری فیمابین استانداری آذربایجان شرقی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز و فدراسیون اتاقهای بازرگانی سوریه و ستاد اقتصادی ایران در کشور سوریه برگزار شد. در پی امضای این تفاهمنامه اتاق بازرگانی تبریز همکاریهای خود با این کشور را گسترش میدهد و توانایی مشارکت در ظرفیتهای تازه و استفاده نشده کشور سوریه را به دست خواهد آورد.
همچنین در رویدادی دیگر با حضور استاندار آذربایجان شرقی آیین افتتاح واحد تولید انواع کفش و کفی ورزشی با سرمایهگذاری مشترک شرکت تکین فراوران راه ابریشم و برند نینوس ژاپن در منطقه ویژه اقتصادی سهلان برگزار شد.
همچنین با حضور مقام عالی استان تفاهمنامه همکاری برای تولید اکسل خودرو بین کارخانه محورسازان نورمک از استان آذربایجان شرقی با یک شرکت از کشور ترکیه در منطقه آزاد ارس برگزار شد.
از سوی دیگر تفاهمنامه ایجاد شهرک صنعتی ویژه شیشه استان آذربایجانشرقی هم در روز دوشنبه در ایران اکسپو ۲۰۲۴ امضا شد.
لازم به ذکر است ششمین نمایشگاه بینالمللی توانمندیهای صادراتی ایران، ایران اکسپو ۲۰۲۴، از ۸ تا ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ در محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی تهران در حال برگزاری است.